Thao túng liên thị trường phái sinh và cổ phiếu: Khó khả thi trên thực tế

Đại diện Vụ Phát triển thị trường UBCKNN cho biết, có 2 rào cản với hành vi thao túng giá là quy mô và tính thị trường. Các nước đi trước như Thái Lan, Trung Quốc…chưa ghi nhận bằng chứng cụ thể về hành vi này.

Sáng 21/9, Sở GDCK Hà Nội (HNX) đã tổ chức hội thảo “Vai trò và mối liên hệ giữa thị trường phái sinh và thị trường cơ sở”. Ông Nguyễn Quang Thương, Phó vụ trưởng Phát triển Thị trường Ủy ban Chứng khoán Nhà nước (UBCK NN) đã có những chia sẻ về sản phẩm phái sinh và khả năng thao túng giá liên thị trường để kiếm lợi.

Ông Nguyễn Quang Thương cho biết, thị trường cơ sở chứng kiến sóng tăng từ tháng 12/2017 đến hết quý I/2018 và pha giảm từ tháng 4 đến tháng 7 năm nay. Diễn biến này có thể giúp thấy được vai trò và hoạt động của thị trường phái sinh ở những tình trạng khác nhau của chứng khoán cơ sở.

Theo ông Thương, giá hợp đồng tương lai (HĐTL) trên thị trường phái sinh được dẫn suất từ chứng khoán cơ sở. Ngược lại giá của hợp đồng tương lai cũng phản ánh kỳ vọng của thị trường cơ sở. Về lý thuyết cả hai sẽ tác động lẫn nhau, dao động cùng chiều và hội tụ tại ngày đáo hạn. Tuy nhiên, diễn biến thực tế sẽ có khác nhau.

Vì sự liên hệ này nên có thể xuất hiện hành vi tác động lên một trong hai thị trường để kiếm lợi trên thị trường còn lại.

“Có thể tồn tại “tổ lái” thao túng giá trên thị trường cơ sở để kiếm lợi trên phái sinh về lý thuyết, trường hợp ngược lại cũng có khả năng xảy ra”, ông Thương cho biết.

Tuy nhiên, thực tế ông Thương cho rằng rất khó để có thể thao túng vì tính thị trường sẽ không để cho nhóm cá nhân hay tổ chức thực hiện. Mặt khác, quy mô thị trường lớn cũng là một rào cản. Như trường hợp của VN30, rất khó để một nhóm nhà đầu tư tác động lên chỉ số để kiếm lời trên thị trường phái sinh.

Thời gian qua khi thị trường cơ sở biến động giảm và thị trường phái sinh tăng mạnh về thanh khoản, UBCK đã tiến hành rà soát và kiểm tra thí điểm 2 công ty chứng khoán (CTCK) nhưng không thấy có dấu hiệu về các tài khoản có hành vi bất thường. Một số trường hợp phát hiện vi phạm về cơ chế ký quỹ đã được gửi cảnh báo để thành viên thị trường xử lý kịp thời.

Hội thảo tại HNX diễn ra sáng ngày 21/9

Mặt khác, UBCK NN đã sang Trung Quốc để gặp gỡ và học hỏi kinh nghiệm. Năm 2015, Trung Quốc cũng từng xảy ra tình trạng như Việt Nam, Cơ quan chức năng nước này đã lo ngại về hành vi thao túng thị trường. Chính phủ này đã mạnh tay thực hiện một số biện pháp phi thị trường như tăng phí, hạn chế vị thế mở giao dịch của nhà đầu tư.

Tuy nhiên, những phương pháp này không thu được nhiều hiệu quả. Sau hơn 3 năm ra soát và kiểm tra, phía cơ quan chức năng không tìm thấy bằng chứng về việc tác động tiêu cực lên thị trường phái sinh để kiếm lợi trên chứng khoán cơ sở, ngoài một trường hợp trục lợi từ thao túng trên 1 thị trường.

Có mặt tại hội thảo, đại diện của Sở giao dịch chứng khoán Thái Lan, từ kinh nghiệm thị trường nước này cũng cho rằng việc thao túng liên thị trường là khó thực hiện và Thái Lan cũng chưa có trường hợp cụ thể nào chứng minh.

“Thanh khoản phái sinh không quá ảnh hưởng đến giao dịch thị trường cơ sở”

Sau 1 năm thực hiện, ông Thương nhận định, diễn biến của thị trường phái sinh Việt Nam là phù hợp với thông lệ quốc tế, và đang có những bước phát triển, và thu hút sự tham gia của nhiều đối tượng.

Tính đến giữa tháng 9, thanh khoản HĐTL giao dịch đạt khoảng 92.000 đơn vị, tăng đáng kể so với thời điểm ban đầu (trung bình chỉ 500 HĐTL mỗi phiên). Thanh khoản phái sinh chủ yếu tăng từ tháng 4 đến tháng 7, khi chứng khoán cơ sở giảm điểm. Gần đây, thị trường cổ phiếu hồi phục, khối lượng giao dịch của HĐTL có chiều hướng giảm. Mặt khác, việc nâng tỷ lệ ký quỹ ban đầu tư 10% lên 13% cũng ảnh hưởng đến thanh khoản phái sinh.

Theo ông Thương, mặc dù diễn biến thanh khoản trên thị trường phái sinh và cơ sở ngược nhau nhưng theo cảm quan, sự ảnh hưởng giữa hai bên là không nhiều. Hiện nay, phần lớn giao dịch trên thị trường phái sinh là các nhà đầu tư cá nhân, trong thời gian tới UBCK NN sẽ tìm cách để nhà đầu tư tổ chức tham gia nhiều hơn vào thị trường.

Chia sẻ về hệ thống hạ tầng phái sinh, đại diện Vụ Phát triển Thị trường UBCK NN cho biết, hệ thống công nghệ thông tin của sở hoạt động ổn định và chính xác, đáp ứng được nhu cầu thị trường. Tại thời điểm giao dịch lớn nhất, Sở giao dịch mới sử dụng 30-40% năng lực hệ thống, điều này cho thấy khả năng đáp ứng hạ tầng cao.

Trong thời gian tới, HNX sẽ tiếp tục đa dạng hóa sản phẩm, xây dựng lộ trình hoàn thiện và triển khai đưa vào thị trường phái sinh, cung cấp cho nhà đầu tư nhiều sự lựa chọn và thu hút các tổ chức tham gia.

Nguồn: NDH